ทักษะหนึ่งที่สำคัญในการเรียนรู้ และการทำงานในศตวรรษที่ 21 นั่นก็คือ “ทักษะการคิด” แต่น้อยมากที่จะมีการฝึกฝน “ทักษะการคิด” ให้กับนักเรียน ผู้เขียนเองมีประสบการณ์ในเรื่องการสอน “ทักษะการคิด” ในด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น ทักษะการคิดวิเคราะห์ (Analytical Thinking Skill) ทักษะการคิดเชิงระบบ (Systems Thinking Skill) ทักษะการคิดเชิงกลยุทธ์ (Strategic Thinking Skill)
“เมื่อห้องเรียนกลับทาง” หนังสือเล่มเล็ก ๆ โดย ดร.เดชรัต สุขกำเนิด (อาจารย์ต้น) แห่งภาควิชาเศรษฐศาสตร์เกษตร และทรัพยากร คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ถ่ายทอดประสบการณ์ในห้องเรียนในมุมมองใหม่ ๆ ที่ได้ทำให้ห้องเรียนมีชีวิตได้ทั้งความรู้ และความรู้สึก ผมหยิบหนังสือเล่มนี้มาอ่านด้วยความสนใจที่ว่า การเรียนการสอนอย่างเช่นในมหาวิทยาลัยที่บางครั้งมีคนเข้าเรียนเป็น 100 คนขึ้นไป อาจารย์ต้นมีกระบวนการในการจัดรูปแบบการเรียนรู้อย่างไร ให้ผู้เรียนได้ทั้งความรู้ และความสนุกสนาน เนื้อหาในหนังสือ ส่วนหนึ่งอาจารย์ต้นนำมาจากบันทึกเรื่องราวประสบการณ์ในการจัดการเรียนการสอนที่อาจารย์เขียนเล่าไว้ใน Facebook
หวังผลระยะยาว วัดผลระยะสั้น ? คำถามนี้ผุดขึ้นในหัวขณะกำลังนั่งอบรมสัมมนา ณ โรงแรมแห่งหนึ่ง ความคิดเชื่อมโยงไปกับหลักสูตร “เทคนิคการกำหนดตัวชี้วัด และเป้าหมายให้บรรลุผล” ที่กำลังออกแบบอยู่ ว่าหากเราเป็นผู้รับผิดชอบในการจัดหลักสูตร เราจะมีวิธีการวัดผลอื่น ๆ อย่างไรบ้าง นอกเหนือจากการประเมินผลหลังการฝึกอบรม เพื่อวัดผลการเปลี่ยนแปลงของผู้เรียนที่เกิดขึ้นในระยะยาว มองในมุมกลับกัน เราเองในฐานะที่เป็นวิทยากรจะออกแบบกระบวนการเรียนรู้อย่างไร เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการเปลี่ยนแปลงที่ยั่งยืน คิดย้อนอดีตกลับไปตอนทำโครงการ C-Pulp#3 และ C-Pulp#4 ที่เป็นโครงการพัฒนาศักยภาพการเรียนรู้ของพนักงานในเครือ SCG
ใคร คือ “ครู” ผู้เปลี่ยนแปลง ? คำถามนี้เป็นคำถามชวนคิดที่นึกขึ้นได้ขณะยืนอยู่บนรถไฟฟ้า BTS ในวันนี้ คำว่า “ครู” ในที่นี้ มิได้หมายถึงเฉพาะ “ครู” ที่เป็นตัวบุคคลเท่านั้น แต่ยังหมายรวมถึงสิ่งต่าง ๆ ที่เราเรียนรู้มากมายในชีวิตทั้งจากเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เราเคยมีประสบการณ์ตรงด้วยตัวเอง และจากเรื่องราวต่าง ๆ ในหนังสือที่อ่าน ในมุมมองของผมเองพอนึกถึง “ครู” ผู้เปลี่ยนแปลง
ตรรกศาสตร์กับการดำเนินชีวิต รัก… เกลียด… เชื่อฟัง… ดื้อ… ดี… ไม่ดี… ต่างล้วนเป็นตัวแปรอิสระที่ไม่ขึ้นต่อกัน ไม่สามารถใชัตรรกศาสตร์อธิบายเชื่อมโยงความสัมพันธ์ให้เกี่ยวข้องกันได้ เช่น เรามักได้ยินผู้ใหญ่พร่ำสอนบ่อย ๆ ว่า “เด็กดีต้องเชื่อฟัง” “เด็กดีต้องไม่ดื้อ” ลองมาใช้ตรรกศาสตร์ขบคิดดู ถ้าหนูเชื่อฟังแล้วหนูเป็นคนดี…จริงหรือ ? หนูเป็นคนดีก็ต่อเมื่อหนูเชื่อฟัง…จริงหรือ ? ชวนให้คิดกันต่อครับ อย่าเพิ่งด่วนตัดสินใจ เพ่งโทษใครว่าเป็น “คนดี” “คนไม่ดี”
Why-Why Analysis คือ เครื่องมือหนึ่งที่ใช้ในการวิเคราะห์สาเหตุรากเหง้าของปัญหา แต่มักมีคำถามบ่อย ๆ ว่าเทคนิคการวิเคราะห์ด้วย Why-Why นั้น เหมาะกับปัญหาประเภทใด ? ก่อนอื่นเราต้องทำความเข้าใจ Pattern ของปัญหาก่อนว่าสามารถแบ่งได้หลัก ๆ 2 ประเภท คือ ปัญหาเรื้อรั้ง (Chronic Problem) ปัญหาครั้งคราว (Sporadic Problem) การวิเคราะห์ด้วย
D1 – Establish the team จัดตั้งทีมที่ประกอบไปด้วยคนที่มีความรู้ในผลิตภัณฑ์ และกระบวนการนั้น ๆ D2 – Describe the Problem ระบุปัญหาให้ชัดเจนโดยใช้เทคนิคการตั้งคำถาม 5W2H ว่า ใคร (who) ทำอะไร (what) ที่ไหน (where) เมื่อไหร่ (when) ทำไม
Kaizen ปรัชญาการทำงานที่เป็นรากฐานที่สำคัญของการทำงานวิถีโตยาต้า (Toyota Way) โดยมุ่งเน้นให้ทุกคนคิด และลงมือทำตามกระบวนการ P-(Think)-D-(Think)-C-(Think)-A-(Think) โดยแทรกกระบวนการคิดไว้ในทุก ๆ ขั้นตอนเสมอ ทัศนคติที่ต้องการเปลี่ยนแปลงไปสู่สิ่งที่ดีกว่า คือ เรื่องสำคัญ ดังนั้น “การเกิดความพลาดนั้น ย่อมดีเสียกว่าไม่ทำอะไรเลย” มีคนจำนวนมากที่เข้าใจผิดว่า Kaizen นั้นหมายถึงเฉพาะ “การทำให้ดีขึ้น” เท่านั้น แต่ต้องย้ำกันว่า สิ่งที่มีความสำคัญที่สุดของ Kaizen นั้น
LEED ย่อมาจากคำว่า Leadership in Energy and Environmental Design เป็นมาตรฐานอเมริกันที่ใช้กันอย่างแพร่หลายสำหรับการรับรองอาคารเขียว โดยเกณฑ์การประเมินแบ่งออกเป็น 6 ส่วน คือ ความยั่งยืนของสถานที่ตั้ง (Sustainable Site) ประสิทธิภาพการใช้น้ำ (Water Efficiency) การใช้พลังงาน และผลต่อชั้นบรรยากาศ (Energy and Atmosphere) การเลือกใช้วัสดุ
รู้หรือไม่ว่าเรามีส่วนในการก่อให้เกิดภาวะโลกร้อนขึ้นเท่าใด ? กิจกรรมที่เราทำในแต่ละวันที่มีการใช้พลังงานไฟฟ้า การกินกอาหาร การเดินทาง มีส่วนที่ก่อให้เกิดภาวะโลกร้อนมากน้อยเพียงใด ? วันนี้เรามี App ง่าย ๆ ที่จะมาแนะนำชื่อ “Thai Carbon Footprint Calculator” สามารถเข้าไปโหลดใช้ได้ใน App Store เมื่อเราเข้าไปกรอกข้อมูลต่าง ๆ แล้วว่าเรามีกิจกรรมในแต่ละวันอย่างไรบ้าง App ก็จะทำการคำนวณว่าในหนึ่งปี เรามีส่วนในการปล่อย